Chế Độ Ăn Kiêng "chống Lão Hóa" Có Hiệu Quả Không?

Nghiên cứu sâu rộng trên động vật cho thấy rằng chế độ ăn kiêng nghiêm ngặt hạn chế hấp thụ một số chất dinh dưỡng giúp tăng tuổi thọ và giảm tỷ lệ mắc bệnh liên quan đến tuổi tác. Thậm chí có thể tái tạo những hiệu ứng này bằng cách sử dụng thuốc. Tuy nhiên, hiện tại, không có chế độ ăn kiêng hoặc thuốc chống lão hóa nào được chứng minh lâm sàng và các nhà khoa học vẫn chưa xác định được độ an toàn của chúng.

Chế độ ăn kiêng nhằm làm chậm quá trình lão hóa đang ngày càng trở nên phổ biến.

Những người ủng hộ chế độ ăn này đưa ra bằng chứng rằng chế độ ăn hạn chế chất dinh dưỡng có thể tăng tuổi thọ khỏe mạnh - ít nhất là ở các sinh vật trong phòng thí nghiệm như nấm men, giun, ruồi và động vật gặm nhấm.

Chế độ ăn không chỉ bao gồm việc hạn chế calo mà còn hạn chế nghiêm ngặt lượng carbohydrate, protein hoặc các axit amin cụ thể.

Các nhà khoa học cũng xem xét các bằng chứng về hiệu quả của các chế độ ăn kiêng khác nhau.

Tuy nhiên các nhà khoa học vẫn vẫn cảnh báo rằng chúng có thể không hoạt động hiệu quả như nhau đối với tất cả mọi người.

Đối với một số người có cấu tạo di truyền cụ thể hoặc trong một số điều kiện môi trường nhất định, chế độ ăn kiêng thực sự có thể gây hại cho sức khỏe.

Hạn chế calo

Khi các nhà nghiên cứu hạn chế lượng calo của chuột nhắt và chuột cống - đồng thời cung cấp tất cả các chất dinh dưỡng thiết yếu mà chúng cần - những con vật này khỏe mạnh hơn và tuổi thọ trung bình của chúng tăng lên so với những con vật được cho ăn chế độ ăn thông thường trong phòng thí nghiệm.

Ngoài ra, những loài gặm nhấm này có tỷ lệ mắc các bệnh liên quan đến tuổi tác giảm, bao gồm ung thư, rối loạn thoái hóa thần kinh, bệnh tim mạch và bệnh tiểu đường loại 2.

Có một mối quan hệ nghịch đảo rõ ràng giữa lượng calo hấp thụ và tuổi thọ của động vật, hạn chế tới 50% lượng calo. Những động vật bắt đầu những chế độ ăn kiêng này khi còn nhỏ dường như sẽ đem lại được nhiều lợi ích nhất.

Các tác giả chỉ ra rằng các nhà nghiên cứu thường nuôi chuột và chuột cống trong điều kiện lý tưởng, không có mầm bệnh và theo dõi chặt chẽ sức khỏe của chúng.

Ngược lại, những thay đổi to lớn trong môi trường và lối sống của con người có thể có tác động lớn đến tác động sức khỏe của chế độ ăn kéo dài tuổi thọ tiềm năng. Sự khác biệt về di truyền giữa các cá thể cũng có thể đóng một vai trò lớn trong kết quả của chế độ ăn.

Ngoài ra, giống như những sinh vật nhỏ, chuột có nhu cầu trao đổi chất rất khác với chúng ta. Các tác giả cho biết chúng phải dùng khoảng một nửa lượng calo tiêu thụ để duy trì nhiệt độ cơ thể.

Một vấn đề khác đối với việc chuyển đổi các kết quả đầy hứa hẹn trong các nghiên cứu trên động vật sang người là cuộc sống của chúng ta có thể kéo dài hàng thập kỷ, trong khi cuộc sống của chúng chỉ kéo dài vài năm. Các nghiên cứu so sánh ở người sẽ mất nhiều năm để hoàn thành.

Rủi ro và lợi ích

Việc hạn chế calo quá mức - mà nghiên cứu trên động vật cho thấy có khả năng kéo dài tuổi thọ cao nhất - cũng phải trả giá.

Chúng tôi biết từ một số lượng tương đối nhỏ những người thực hiện chế độ ăn kiêng nghiêm ngặt như vậy mà các tác dụng phụ tiềm ẩn bao gồm:

• Khả năng chịu lạnh kém

• Mất ham muốn tình dục và chức năng tình dục

• Xuất hiện những vấn đề về tâm lý 

• Mệt mỏi mãn tính

• Ngủ kém

• Yếu cơ

• Tăng nhạy cảm với nhiễm trùng

• Tốc độ chữa lành vết thương bị suy giảm

Tuy nhiên, có một số bằng chứng quan sát cho thấy việc hạn chế ít calo có thể mang lại những lợi ích đáng kể.

Ví dụ, cư dân của hòn đảo nhỏ Okinawa của Nhật Bản theo truyền thống tiêu thụ ít calo hơn 20% so với những người sống trên đất liền.

Trong quá khứ, cư dân Okinawa đã có tuổi thọ cao nhất và có số lượng người sống trên trăm tuổi cao nhất ở bất kỳ nơi nào trên thế giới.

Nghiên cứu cho thấy rằng họ cũng có tỷ lệ mắc các bệnh liên quan đến tuổi tác, bao gồm ung thư, tim mạch và tiểu đường rất thấp.

Tuy nhiên, như với tất cả các nghiên cứu quan sát, nghiên cứu không thể xác định liệu việc hạn chế calo có gây ra những lợi ích sức khỏe này hay không.

Mặc dù không có thử nghiệm lâm sàng nào kiểm tra xem liệu có mối liên hệ giữa tăng tuổi thọ tổng thể với việc hạn chế calo hay không.

Các nghiên cứu đã phát hiện ra rằng giảm 25% lượng calo tiêu thụ không chỉ liên quan đến giảm cân mà còn tăng cường độ nhạy insulin và dung nạp glucose và cải thiện các yếu tố nguy cơ đối với bệnh chuyển hóa tim.

Chế độ ăn ketogenic

Chế độ ăn kiêng hạn chế nghiêm ngặt lượng carbohydrate nhưng cho phép tiêu thụ không hạn chế chất béo lành mạnh buộc cơ thể phải sử dụng các phân tử gọi là xeton - một sản phẩm phụ của quá trình chuyển hóa chất béo trong gan - làm nhiên liệu.

Chế độ ăn kiêng này, được gọi là chế độ ăn ketogenic, có thể làm giảm tần suất co giật ở những người bị động kinh và thúc đẩy giảm cân ở những người thừa cân và béo phì.

Vào năm 2017, hai nghiên cứu đã báo cáo rằng chế độ ăn ketogenic ít carbohydrate, ít protein đã làm tăng tuổi thọ trung bình của chuột và cải thiện sức khỏe của động vật khi về già.

Một trong những nghiên cứu nhận thấy rằng chế độ ăn này làm giảm tỷ lệ tử vong ở tuổi trung niên và cải thiện trí nhớ ở những con chuột già. 

Các tác giả lưu ý rằng tác động lâu dài của chế độ ăn như vậy đối với con người vẫn còn đang được nghiên cứu.

Nhưng họ tiếp tục nói rằng những phát hiện trên động vật có thể cho thấy rằng xeton có thể có đặc tính chống lão hóa.

Nhịn ăn

Có nhiều biến thể của chế độ ăn kiêng, nhưng chúng được chia thành ba loại chính:

• Nhịn ăn gián đoạn thường liên quan đến việc tiêu thụ ít hoặc không có calo trong 1–4 ngày mỗi tuần.

• Chế độ ăn kiêng bắt chước gây ra những thay đổi trao đổi chất giống nhau bằng cách tuân theo chế độ ăn ít calo, ít protein trong khoảng 5 ngày mỗi tháng.

• Nhịn ăn có giới hạn thời gian hạn chế việc ăn uống trong một số giờ nhất định mỗi ngày.

Các tác giả nghiên cứu cho biết hầu hết các nghiên cứu tiền lâm sàng trên động vật về các chế độ ăn này đang nghiên cứu một cách hiệu quả các hình thức hạn chế calo khác nhau.

Điều này là do động vật trong nhóm thí nghiệm thường tiêu thụ ít calo hơn động vật trong nhóm đối chứng.

Vì vậy, thật khó để phân biệt những lợi ích tiềm năng của việc nhịn ăn với những lợi ích đã được thiết lập rõ ràng của việc hạn chế calo.

Nhưng những người đánh giá đã chỉ ra một nghiên cứu so sánh những con chuột chỉ được phép ăn vào những ngày luân phiên với những con chuột tiêu thụ cùng một lượng calo tổng thể nhưng không nhịn ăn.

Nghiên cứu này cho thấy sự cải thiện trong quá trình trao đổi chất và giảm viêm ở nhóm nhịn ăn gián đoạn.

Tuy nhiên, một nghiên cứu tương đương  cho thấy rằng những người nhịn ăn cách ngày nhận thấy ít lợi ích hơn cho sức khỏe của họ so với những người chỉ đơn giản ăn một chế độ ăn hạn chế calo với cùng một lượng năng lượng tổng thể.

Các kết quả cho việc nhịn ăn có giới hạn thời gian từ các nghiên cứu trên động vật và con người cũng mâu thuẫn tương tự.

Các nhà đánh giá trích dẫn các nghiên cứu ở loài gặm nhấm cho thấy nhịn ăn có giới hạn thời gian đã cải thiện nhiều biện pháp khác nhau về sức khỏe trao đổi chất và bảo vệ chống lại chế độ ăn kiêng gây béo phì.

Nhưng nghiên cứu ở người đã mang lại nhiều kết quả khác nhau cho việc nhịn ăn có giới hạn thời gian. Một số nghiên cứu chỉ cho thấy những cải thiện nhẹ về sức khỏe, trong khi những nghiên cứu khác lại cho thấy những tác động bất lợi đối với quá trình chuyển hóa glucose.

Hạn chế protein và axit amin

Các tác lưu ý rằng nhiều nghiên cứu đã phát hiện ra rằng việc hạn chế lượng protein sẽ làm tăng tuổi thọ của loài gặm nhấm và giảm bệnh tật liên quan đến tuổi tác.

Họ báo cáo rằng mặc dù việc hạn chế protein tự làm tăng tuổi thọ, nhưng lợi ích lại yếu hơn đáng kể so với việc hạn chế calo.

Ngoài ra, các tác giả cho biết, có bằng chứng cho thấy việc hạn chế chế độ ăn uống bổ sung các axit amin thiết yếu đặc biệt mà cơ thể không thể tự tổng hợp có thể kéo dài tuổi thọ.

Các nghiên cứu trên động vật cho thấy hạn chế tryptophan, methionine, leucine, valine và isoleucine có lợi cho việc tăng tuổi thọ.

Nhìn chung, các tác giả nghiên cứu kết luận rằng “Nên có thêm nghiên cứu cao cấp tập trung vào việc hiểu rõ hơn về các chất trung gian tế bào và phân tử của chế độ ăn chống lão hóa trong điều kiện phòng thí nghiệm được kiểm soát cao cũng như tác động của sự biến đổi gen và môi trường đối với kết quả sức khỏe liên quan với những chế độ ăn kiêng này. ”

Nguồn: https://www.medicalnewstoday.com/articles/do-anti-aging-diets-work#Caloric-restriction